TOP 10: Najlepsze filmy Andrzeja Wajdy

9 października 2016 roku to data, która zapisze się w annałach międzynarodowego kina niezwykle smutnymi zgłoskami. Śmierć Andrzeja Wajdy stanowi niepowetowany cios we wszystkie struktury nowoczesnej kinematografii. Szczególnie na tym wydarzeniu ucierpimy jednak my, Polacy, gdyż jego filmy jak żadne inne potrafiły ukazać tożsamość i historię naszego społeczeństwa w tak refleksyjny i autonomiczny sposób. To jemu zawdzięczamy produkcje, które nie tylko wychowały pokolenia obywateli odpowiedzialnych za przełomowe zmiany w polityczno-społecznym systemie Polski, lecz także znacząco wpłynęły na przeobrażenia kulturowe i obyczajowe. Choć odszedł z tego świata, to z pewnością nie odszedł od nas – jego spuścizna bowiem nieprzerwanie towarzyszyć będzie kolejnym generacjom ludzkości. W ramach swoistego hołdu pragniemy zatem przypomnieć, jakie filmy zapewniły reżyserowi nieśmiertelność. Proszę Państwa, oto 10 najlepszych filmów Andrzeja Wajdy:

10. Brzezina (1970)

Jeśli zdjęcia do filmu powstają w takim miejscu, jak Kampinoski Park Narodowy, możemy spodziewać się, iż będziemy mieli do czynienia z niezwykle kameralną produkcją. Tak też się stało, a Brzezina stanowi bodajże najważniejszy przyczółek estetycznej wrażliwości Andrzeja Wajdy. Oparta na motywach książki Jarosława Iwaszkiewicza historia, opowiada o trudnych relacjach braterskich między Bolesławem, a chorym na gruźlicę Stanisławem, który ostatnie chwile swojego życia spędza w dość osobliwy sposób. Dodatkowym bodźcem do podziału braci jest wiejska dziewczyna mieszkająca w sąsiedztwie, dzierżąca względy obu mężczyzn. Rozpoczyna się zatem podświadoma i uczuciowa rywalizacja.

https://www.youtube.com/watch?v=s6qZkX7qRbk

9. Korczak (1990)

Choć film ten wzbudził sporo kontrowersji (szczególnie we francuskich mediach), to ostatecznie zebrał pochlebne recenzje. Korczak jest biograficzną opowieścią o polskim lekarzu żydowskiego pochodzenia, który musi zmierzyć się z antysemicką rzeczywistością przedwojnia oraz samej II wojny światowej. Historia jakich wiele, jednak ma w sobie ten urok, który swym produkcjom potrafił nadawać tylko Andrzej Wajda. Nie zapominajmy również o wybitnej kreacji Wojciecha Psznioka, po dzień dzisiejszy będącej jedną z najlepszych w karierze aktora.

https://www.youtube.com/watch?v=8A9j0Rynhj0

8. Wesele (1972)

Trudno uznać Wesele za perfekcyjny przykład warsztatu, jakim dysponował Andrzej Wajda, lecz jest w nim coś, co zasługuje na szczególną uwagę. Reżyser nie bał się bowiem podjąć interpretacji klasycznego dzieła Stanisława Wyspiańskiego podczas przenoszenia go na duże ekrany. Zamiast dokonać „czystej” ekranizacji, pogłębiono oraz wyjaśniono treść dramatu zgodnie z rozumieniem twórców. Ta odważna próba z pewnością nadaje produkcji swoistej oryginalności, która jest tak bardzo cenna we współczesnej kinematografii.

https://www.youtube.com/watch?v=v2QSLFOYsXk

7. Bez znieczulenia (1978)

Charakterystyczny przedstawiciel „kina moralnego niepokoju”, który niestety nigdy nie osiągnął odpowiedniego rozgłosu wyłącznie z jednego powodu – był jednym z wielu Andrzeja Wajdy. Popularnemu dziennikarzowi świat sypie się na jego własnych oczach. Żona pragnie rozwodu, w pracy przestaje zyskiwać uznanie, a planowany wyjazd za granicę diabli wzięli. Na przestrzeni kilku chwil z szanowanego człowieka staje się pospolitym członkiem szarej masy PRL. Zrozpaczenie i bezradność, jakich doświadcza, towarzyszą mu w poszukiwaniach odpowiedzi na przyczyny zaistniałego stanu rzeczy.

https://www.youtube.com/watch?v=IGFlKrV7JSQ

6. Danton (1983)

Jeśli jest coś, za co można podziękować władzom PRL, to jest to właśnie Danton. Wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku w Polsce zmusiło twórców do przeniesienia całego projektu do Francji. Trudno uznać ten fakt za bezpośrednią przyczynę, lecż bez wątpliwości powstał wówczas jeden z najlepszych filmów dotyczących rewolucji francuskiej. Bohaterem opowieści jest tytułowy Georges Danton – jeden z liderów przewrotu. Przeciwko niemu zawiązuje się spisek polityczny, mający na celu pozbawienie go posiadanych wpływów. W jego obronie staje Maximilien de Robespierre, lecz próba merytorycznego załagodzenia sporu przypomina walkę z wiatrakami. Danton sam zatem musi zmierzyć się ze stronniczym sądem, którego jedynym celem jest skazanie „kontrrewolucyjnych spiskowców”.

https://www.youtube.com/watch?v=u-b7Rtu-nuk

5. Człowiek z żelaza (1981)

Pierwsza w historii polskiego kina Złota Palma z Cannes. Krytycy docenili szczególnie fakt, iż w filmie wyraźnie dało się odczuć świeże jeszcze nastroje z Sierpnia 1980 roku. Reporter z ramienia partii rządzącej zostaje wysłany do Stoczni Gdańskiej, aby nakręcić reportaż kompromitujący lidera tamtejszego strajku. W trakcie swej podróży napotyka jednak różnego rodzaju komplikacje, które ostatecznie przekonują dziennikarza do postulatów protestantów. Porzuca on więc swoje zadanie, a delegacja rządowa dochodzi do porozumienia z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym.

https://www.youtube.com/watch?v=JDxnH7VRb4Y

4. Człowiek z marmuru (1976)

Historia zna niezliczone przypadki, w których kontynuacje przebojów nie dorastają do pięt oryginałom, lecz casus Człowieka z marmuru i Człowieka z żelaza do takowych nie należy. W zasadzie można byłoby zamienić te tytuły miejscami w rankingu, lub postawić ex aequo na jednej pozycji, gdyż prezentują jednakową wartość merytoryczną. W produkcji z 1976 roku obserwujemy postać Agnieszki, studentki szkoły filmowej, która zamierza nakręcić film o jednym z bohaterów socjalizmu. Podobnie jak w przypadku (jak to niezręcznie brzmi) sequela, na jaw wychodzą różne sprzeczne informacje, poddające w wątpliwość poglądy wyjściowe kobiety.

https://www.youtube.com/watch?v=rJYnNppe_GQ

3. Popiół i diament (1958)

Wspominając o Weselu zaznaczyłem, iż Andrzej Wajda popisał się odwagą interpretując na swój sposób dzieło Wyspiańskiego. Co zatem powiedzieć o powieści Popiół i diament, której filmowa adaptacja całkowicie zmieniała sens i wydźwięk historii? Nie bacząc jednak na to, czy zmiana przesłania zależała od krytycznych opinii ludowych recenzentów czy też nie, to w sposób niezwykle poruszający i orygianlny podeszła do tematu losu AK-owskich partyzantów. Młody członek powojennego podziemia dostaje zadanie zlikwidowania sekretarza KW PPR. Przypadek sprawia jednak, że wykonanie misji za pierwszym razem okazuje się niemożliwe. Zanim powtórzy próbę zamachu dozna całego szeregu rozterek oraz wątpliwości natury moralnej.

https://www.youtube.com/watch?v=ezZ4U-R0JSE

2. Ziemia obiecana (1974)

Wracamy na chwilę do lat 70-tych, aby udać się na Ziemię obiecaną. Kolejna wybitna ekranizacja kolejnego wielkiego polskiego artysty. Tym razem Wajda wziął na warsztat Władysława Reymonta, ukazując wizję autora oczami trzech zaprzyjaźnionych łódzkich przemysłowców – Polaka, Żyda oraz Niemca. Obraz w niezwykle trafny i groteskowy sposób przedstawia kapitalistyczne konflikty końca XIX wieku na ziemiach Polski. Produkcja była nominowana do Oscara w kategorii „najelpszy film nieanglojęzyczny”, a sam Martin Scorsese przyznał, iż przy swojej pracy niejednokrotnie czerpał z dorobku Ziemii obiecanej. Taka rekomendacja za granicą oznacza jedno – mamy do czynienia z ponadczasowym arcydziełem.

https://www.youtube.com/watch?v=F-ZKKI5aCfY

1. Kanał (1956)

Jeden z pierwszych filmów Andrzeja Wajdy znalazł się na czele tego rankingu z powodu następstw, jakie miały miejsce po jego premierze. Kanał był bowiem pierwszym polskim filmem, który zyskał uznanie szerokiej publiczności na Zachodzie. W 1957 roku nagrodzono go Srebrną Palmą na Festiwalu Cannes, a krytycy piali z zachwytu nad powiewem świeżości, wkradającym się do światowej kinematografii. W pewnym momencie datę premiery niniejszej produkcji uznano za zarzewie polskiej szkoły filmowej. Tym samym nie po raz pierwszy udowodniono, że wielkie filmy można nakręcić za pomocą małych i prostych środków.

https://www.youtube.com/watch?v=SzxXvVJSMoc&list=PL116A5F5954C65ED6

Ilustracja wprowadzenia: materiały prasowe