Powrót do przeszłości – recenzja „Scarface” (1932)

„Człowiek z blizną” to jedno z największych reżyserskich osiągnięć Howarda Hawksa. Film realizuje typowy dla fabularnego amerykańskiego kina gangsterskiego schemat: rozwój kariery i upadku gangstera. Film poprzedzony został prologiem, stworzonym przez Edwarda Pierce’a Mulrooneya, komisarza nowojorskiej policji w latach 1930-1933. Zapewnia on w nim, że obraz ma wzmocnić poszanowanie prawa wśród widzów – amerykańskich obywateli – oraz uspokoić cenzurę, wrażliwą w latach 20 i 30 na filmy o tematyce kryminalnej.

Bohaterem filmu jest młody gangster, wywodzący się z włoskiej dzielnicy Tony Camonte (magiczny Paul Muni). Tony, wraz ze swoim przyjacielem Rinaldo (George Raft), należy do gangu Johnny’ego Lovo (Osgood Perkins). Pewny siebie Camonte, przeświadczony o swej nieprzeciętnej inteligencji i umiejętnościach dąży do obalenia swojego szefa i przejęcia roli przywódcy gangu. Osiąga swój cel i wyjątkowo brutalnie rozprawia się ze swoimi przeciwnikami z gangsterskiego półświatka. „Człowiek z blizną” jest luźnym nawiązaniem do życia najsłynniejszego gangstera wszech czasów – Ala Capone. Posiadał on, tak jak główny bohater filmu Hawksa, bliznę na lewym policzku. Tak jak on wspiął się na sam szczyt drabinki w świecie przestępczym, by z hukiem upaść na samo dno.

Twórca „Rio Bravo” i „Rzeki Czerwonej” tematy na swoje filmy czerpał z otaczającej go rzeczywistości oraz problemów dotykających amerykańskie społeczeństwo. Nie inaczej było w przypadku „Człowieka z blizną”, który w błyskawicznym tempie osiągnął status dzieła kultowego. Między innymi dlatego na początku oczom widza ukazuje się prolog, który miał za zadanie uśpić cenzurę i nadać filmowi moralny wydźwięk, gdyż gangsterzy ery prohibicji często cieszyli się aprobatą obywateli USA, którzy w zdecydowanej większości byli przeciwnikami Ustawy Volsteada.

„Scarface” jest to opowieść o człowieku, który mimo niekorzystnego pochodzenia i dorastania w najbardziej podłych spelunach Chicago, nigdy nie traci wiary w siebie, co pozwala mu osiągnąć sukces. Tony Camonte jest ucieleśnieniem jednego z najważniejszych mitów które zbudowały Amerykę, mitu bohaterskiego Self-made mana, mieszkańca ubogich dzielnic największych miast Stanów Zjednoczonych, który dzięki wytrwałości i pracy wspina się na sam szczyt. W amerykańskiej kulturze, postać ta jest dumnie określana jako „essential American figure”.

Należy wspomnieć o genialnej kreacji, którą stworzył Paul Muni (nagrodzony Oscarem w roku 1937 za film „Pasteur”). Było on wielkim aktorem epoki, w której przyszło mu żyć. Obok Bogarta i Cagneya, najwybitniejszym artystą dziewiczej ery kina.

Spośród dziesiątek filmów o podobnej tematyce powstających w ówczesnych czasach, „Człowiek z blizną” obok „Małego Cezara” oraz „Wroga publicznego nr 1”, zdecydowanie najlepiej przetrwał próbę czasu. Nie zawiedziecie się – to jeden z najdoskonalszych filmów w historii X Muzy.

Ocena Movies Room: 99/100