TOP 5 – Reżyserzy kina LGBT zasługujący na szerszą uwagę

Właśnie dziś w polskich kinach debiutuje dramat Lorenzo Vigasa Z daleka, który w ubiegłym roku wyróżniony został Złotym Lwem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Oficjalnego dystrybutora, firmę Solopan, należałoby pochwalić: film podejmuje ciężką tematykę, jego bohaterem jest bogaty mężczyzna w średnim wieku, zwabiający do swojego domu młodszych chłopaków. Kino o tematyce homo-, bi- lub transseksualnej, nawet to nagradzane, z rzadka prezentowane jest naszym kraju. Pamiętny pozostaje przypadek Księdza Antonii Bird, który w 1995 roku został wulgarnie oprotestowany, a na ekranach zagościł w atmosferze skandalu obyczajowego. Nagonka na filmy podejmujące kontrowersyjną problematykę nie powinna mieć miejsca. Kinematografia artystyczna, a więc przyciągająca po bilet więcej niż tylko widza zainteresowanego filmem popcornowym, od zawsze pozostawała polem do kontemplacji. Powstały dziesiątki wartościowych pozycji z nurtu LGBT movies, choćby oscarowa Tajemnica Brokeback Mountain, Dźwięki ciszy, Wszystko w porządku czy niedawny Tom. Wszystkie zmuszają do intelektualnej konfrontacji z problemami gejów i lesbijek.

Jednak na szeroką uwagę zasługują nie tylko dzieła sztandarowe. Gus Van Sant, Xavier Dolan czy Pedro Almodóvar zdążyli zdobyć rzesze wiernych fanów. Mamy nadzieję, że poniższy tekst – odsłaniający twórczość niemainstreamową, często offową – przyczyni się do niewielkiego choćby wzrostu popularności wymienionych reżyserów.

Andrew Haigh

Reżyser znany tylko względnie, który bezzwłocznie powinien wzbić się na piedestały. Pochodzący z Anglii Haigh ma za sobą długą karierę montażysty. Pracował nad Królestwem Niebieskim i thrillerem Hannibal. Po drugiej stronie maski. Nim spadł na niego deszcz nagród, nakręcił też pięć krótkich metraży (m.in. Five Miles Out, nagrodzony podczas festiwalu w Leeds). W 2011 roku premierę miał melodramat Zupełnie inny weekend, w którym para gejów zmaga się z wpływami heteronormatywności i walczy o prawdziwe życie. Film, choć operował pewnymi stereotypami, zachwycił widzów niepowtarzalną atmosferą – tyleż intymną, kameralną, co parną; cechować się naturalistyczną, niemal dokumentalną narracją. Wyróżniono Zupełnie inny weekend w sumie dwudziestoma laurami, w tym dwiema Nagrodami Brytyjskiego Kina Niezależnego. Na fali tego sukcesu Haigh wytypowany został na reżysera serialu HBO Spojrzenia, który miał także pisać i produkować. I ten projekt okazał się triumfem, określony został bowiem jako rewolucyjny w portretowaniu gejowskiego stylu życia. HBO anulowało Spojrzenia po drugim sezonie. Siła serialu okazała się jednak tak duża, że pod naciskiem petycji telewizja dokręciła film pełnometrażowy. Daty premiery Looking: The Movie póki co nie ustalono.

Kenneth Anger

Anger, na scenie filmowej obecny od początku lat czterdziestych, ostatnie dzieło stworzył trzy lata temu (trwający dziewięć minut Airships stanowił eksperymentalny dokument). Miłośnikom offu ekscentryczny artysta dał się poznać dzięki krótkiemu metrażowi Fajerwerki, w którym rozporki marynarzy tlą się sztucznymi ogniami. Fireworks to mistrzostwo surrealizmu, zupełnie niezrozumiane przez odbiorców. Wydanie filmu przysporzyło Angerowi kłopotów natury prawnej i postawiło go przed sądem – uznano obraz za obsceniczny. W niespełna 15-minutowym i – co istotniejsze – powstałym w 1947 roku projekcie znalazło się miejsce dla scen z udziałem półnagich mężczyzn, dla jawnego homoerotyzmu, a nawet przesłanek sadomasochistycznych. Film, nakręcony przez Angera w wieku siedemnastu lat, dla seksuologa, dr. Alfreda Kinseya, stanowił przedmiot prężnych badań naukowych. To także obraz, który miał zdefiniować karierę swojego twórcy. Za inny istotny tytuł Kennetha Angera uznać można zbliżony duchowo short Skorpion powstaje (1964).

Zobacz również: Nie taki horror marny, jak o nim mówią. Spojrzenie na artystyczne kino grozy

John Cameron Mitchell

Reżyser, scenarzysta, aktor. Rozgłos przyniósł Mitchellowi autorski debiut, dramat muzyczny Cal do szczęścia, w którym miał on szansę wykazać się talentem na więcej niż jednym polu. Historia transpłciowej rockmanki, która traci piosenki skradzione przez byłego kochanka, zjednała krytyków. Mitchell – odtwórca roli głównej – zdobył nominację do Złotego Globu. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie nagrodzono go za reżyserię, w Kalifornii wyróżniono scenariusz twórcy nominacją do Independent Spirit Award. W sumie uzyskał Cal do szczęścia dwadzieścia osiem nagród z sześćdziesięciu nominacji. Na swój kolejny film, powstały z inicjatywy nowojorskich zgromadzeń artystycznych Shortbus, Mitchell kazał nam czekać pięć lat. Polscy widzowie wypatrywali komediodramatu cztery kolejne lata nim wszedł on do kin za sprawą Tongariro Releasing. Pomimo opóźnionej premiery, większość odbiorców uznała Shortbus za godnego następcę reżyserskiej pierwociny. Jeszcze w tym roku wydany ma zostać nowy film Mitchella, How to Talk to Girls at Parties.

Zobacz również: TOP 10. Niestereotypowe postaci gejowskie w filmie

Eytan Fox

Pochodzący z Izraela reżyser, często współpracujący ze swoim partnerem – scenarzystą Galem Uchovskym. Jego debiut, krótki metraż Przepustka z 1990 roku, przeszedł bez echa, choć po latach został częścią antologii Boys Life 5. Za przełom w karierze Foksa uchodzi melodramat Yossi & Jagger, w którym dwaj żołnierze zakochują się w sobie podczas służby. Pomimo uczynienia z głównych bohaterów pary wojskowych, Yossi & Jagger nie stanowi wejrzenia w politykę militarną i zasadę don’t ask, don’t tell. Najważniejszym dla widza spojrzeniem powinno być to, jakim jeden z zakochanych żołnierzy obdarza drugiego. Y&J to prawdopodobnie najpiękniejszy, najbardziej autentyczny, ale też najprostszy film o miłości powstały w XXI wieku. W Spacerze po wodzie (2004) wątki LGBT nie wysuwają się na pierwszy plan, niekiedy noszą charakter aluzyjny. Cechuje się jednak ta pozycja w filmografii Foksa uniwersalnością, jakiej brakuje niektórym jego innym tytułom. W przypadku Bańki mydlanej (2006) ponosi reżysera fantazja, co niektórym widzom może się zresztą wydać niepodważalnym atutem.

Gregg Araki

Czołowy reprezentant nurtu New Queer Cinema, a przy okazji jeden z ulubionych reżyserów autora niniejszego tekstu. Araki tworzy kino w pełni autorskie (jest reżyserem, scenarzystą, producentem, montażystą i operatorem), co przekłada się na niepowtarzalność jego filmów. Każdy z projektów reżysera (poza Ciastkiem z niespodzianką) posiada wątki LGBT, większość jest w zupełności queerowa. Właśnie dzięki The Living End, Doom Generation – straconemu pokoleniu czy Donikąd NQC zyskało wśród widzów (nie, nie polskich) popularność. Bohaterowie produkcji Gregga Arakiego odrzucają heteronormatywność, żyją tak, jak chcą i nikogo nie pytają w tej kwestii o zdanie. Nawet wśród przedstawicieli filmowego offu Araki uchodzi za buntownika, artystę wściekłego i niekonwencjonalnego.

Ilustracja wprowadzenia: tasteofcinema.com